In Vlaanderen werden vanaf de 13de eeuw bakstenen geproduceerd. Dit materiaal was al enkele decennia bekend in Noordwest Europa en won steeds meer aan belang. Ook de Duinenabdij was grotendeels gebouwd in baksteen. De collectie van het Abdijmuseum herbergt meer dan 600 verschillende types: goed voor meer dan 1200 digitaal geregistreerde bakstenen. Niet enkel de grote hoeveelheid bakstenen en vormvariëteiten zijn indrukwekkend. Sommige bouwkeramiek valt op door ingekraste of geschilderde motieven, inscripties, voet- en pootafdrukken.

Molenspel

Een fascinerend exemplaar van de Duinenabdij is een baksteen uit de 13de eeuw. Deze baksteen van groot formaat, een zogenaamde moef of kloostermop, trekt de aandacht door een zeer goed bewaard ingesneden speelbordpatroon, gekend als het molenspel (Engels: Mill of Nine Men’s Morris Game).   

Op één zijde van de baksteen zijn er drie vierkanten en vier lijnen aangebracht, die 24 secties of punten vormen. De spelers pogen met pionnen een lijn van drie te maken om als winnaar uit de bus te komen. (spelregels) Er is heel wat speculatie omtrent de exacte herkomst en de ouderdom van het molenspel. Voor de Lage Landen vinden we de oudste exemplaren in de Romeinse tijd. In de middeleeuwen won het spel aan interesse en kwam het heel frequent voor. Pas vanaf de 19de eeuw boette  het spel aan populariteit in, maar het is nooit compleet in de vergetelheid geraakt. Tot op heden doet het patroon bij velen een belletje rinkelen omdat het spel nog steeds in huiskamers te vinden is en intussen zelfs beschikbaar is via digitale toepassingen.

In Europa zijn er heel wat van die historische molenspelen aangetroffen. De verscheidenheid is groot: ingekerfd in natuursteen, bijvoorbeeld leisteen, keramiek, hout (zoals zitbanken van kerken of abdijen), enz. In het kasteel van Vyborg (Rusland) werd ook een exemplaar in baksteen uit de 13de eeuw boven gehaald, zoals dit van de Duinenabdij. In ons geval tonen de opstaande randjes van de spellijnen aan dat de het molenspel voor het bakken in de natte klei aangebracht werd. Wellicht werd het spel door een werkkracht van de steenbakkerij ingesneden. Misschien wilden de werklieden zichzelf of hun kinderen vermaken?

Voetafdruk

De aanwezigheid van kinderen op een steenbakkerij blijkt uit een ander frappant collectiestuk van de Duinenabdij, aangetroffen in de voorraadkamer van de abdij, ten zuiden van het lekenbroedersstraatje. Middenin de baksteen is er een vrij diepe voetafdruk te zien van een kind van 3 à 4 jaar. Voor het bakken werden de bakstenen op de werkplaats of het domein traag gedroogd waardoor de klei nog een tijdje vochtig bleef. Tijdens deze fase heeft een rondlopend kind zijn voetje in de zachte klei gedrukt.

Tot heden is de exacte vindplaats van het ingekraste molenspel op de Abdijsite ongekend waardoor het gissen is naar het verdere gebruik. Werd het spel afgedankt door de maker? Werd het later gewoon gebruikt bij de bouw van de Duinenabdij of waren de abdijbewoners zelf te vinden voor een spelletje ‘Mill’? Het speelveld voor het krulbollen, dwars gelegen op het toegangsweg van de abdijkerk, toont alvast aan dat de bewoners van de abdij bepaalde spelen graag uitoefenden.

De baksteen met het molenspel is te bezichtigen in zaal 11 ‘De spelende mens in de middeleeuwen’ van het Abdijmuseum

De baksteen met het kindervoetje is te bezichtigen in zaal 5 ‘Kind in de abdij’ van het Abdijmuseum