Op vrijdag 18 november 2022 vond in cc CasinoKoksijde de conferentie 'De Grisailles & het kunstpatrimonium van de Duinenabdij' plaats. Goed nieuws voor wie het gemist heeft: we namen de lezingen op! Je kan het hier (her)beleven. 

Met dank aan de technische ploeg van cc CasinoKoksijde voor de opnames en Olivier Tilmant (dienst ComOP Koksijde) voor de montage.

Over de conferentie 'De Grisailles & het kunstpatrimonium van de Duinenabdij:

Schitterende handschriften, beeldhouwwerken, verbluffende schilderijen gemaakt door Vlaamse Meesters als Memling of van der Goes … Hoe prestigieus waren de abten van Ten Duinen in het bestellen van wat nu Topstukken van de Vlaamse Gemeenschap zijn? Waar vinden we vandaag dit prachtige kunstpatrimonium? En wat kon helaas niet meer gered worden?

Voor de conferentie ‘De Grisailles en het kunstpatrimonium van de Duinenabdij’ nodigde het team van Abdijmuseum Ten Duinen sprekers uit die terugblikken op vele eeuwen kunst tussen de abdijmuren van Ten Duinen.

Vooruitblikken deden we ook, naar de nieuwe museale opstelling op Ten Bogaerde, één van de vroegere uithoven van de Duinenabdij en zelfs even de abdij zelf.

Dirk Vanclooster - directeur Abdijmuseum Ten Duinen.

Meer dan 700 jaar Duinheren aan de kust

Bijna 700 jaar drukte de gemeenschap van de cisterciënzerabdij O.-L.-V.-Ten Duinen te Koksijde haar stempel op de Kust. Aan het eind van de negentiende eeuw was er een hernieuwde belangstelling voor de abdij naar aanleiding van de zaligverklaring van de derde cisterciënzerabt Idesbald. Toch duurde het nog tot na de Tweede Wereldoorlog vooraleer men startte met systematische opgravingen te Koksijde en de museale ontsluiting van het verhaal van deze rijke en machtige kustabdij.

Het huidige Abdijmuseum Ten Duinen van 2003 bouwde verder op de erfenis van het Wetenschappelijk en cultureel centrum van de Duinenabdij en de Westhoek uit de jaren vijftig. Bijna twintig jaar later kreeg het museumteam de opdracht om een nieuw museaal verhaal uit te werken: “Meer dan 700 jaar Duinheren aan de kust”.

Noël Geirnaert - ere-hoofdarchivaris Stad Brugge

Het kunstpatrimonium van de Duinenabdij tot in de 16de eeuw

De presentatie gaat dieper in op de nog bewaarde kunstwerken op basis van de inventarissen en documenten met betrekking tot die werken. Daarbij wordt ook aandacht geschonken aan verloren kunstwerken en de grisailles. Deze laatste schilderijen, die in 2009 werden opgenomen onder het topstukkendecreet, worden geduid op basis van teksten over deze werken.

Ludo Vandamme - gewezen hoofd Historisch Fonds Openbare bibliotheek Brugge

De middeleeuwse bibliotheek van de Duinenabdij

Honderden manuscripten, overwegend bewaard in Brugge, getuigen vandaag van het monastieke en intellectuele leven in de abdijen Ten Duinen en Ter Doest. In deze presentatie wordt er gefocust op de middeleeuwse bibliotheek van de Duinenabdij én op bijzondere individuele handschriften, en dit steeds vanuit een contextueel en vergelijkend perspectief. Bijzondere aandacht gaat uit naar mmmonk.be, en naar de mogelijkheden van dit digitaal platform om de Duinenmanuscripten in te zetten voor onderzoek en publiekswerking.

Karen Bonne - KIK-IRPA Brussel

De grisailles van de Duinenabdij: materiaaltechnisch onderzoek als hulpmiddel bij de ontsluiting van een complexe reeks

Tijdens een grondig vooronderzoek, gevoerd door het Koninklijk Instituut van het Kunstpatrimonium in opdracht van de Topstukkenraad, werd voor elk van de 17 panelen uit de reeks de bewaartoestand alsook de gebruikte techniek en de materiële geschiedenis in kaart gebracht door middel van wetenschappelijke beeldvorming en analyses. Hierdoor krijgen we een beter inzicht in de genese van de reeks, kunnen we bepaalde panelen met elkaar in verband brengen en schadebeelden aan welbepaalde historische gebeurtenissen linken. Tijdens de presentatie gaan we dieper in op de ontstaansgeschiedenis van de reeks in de 15de eeuw en haar verdere aanvulling tot in de 19de eeuw.

Wouter Callebaut - Callebaut architecten

Toelichting bij de museale inrichting op Ten Bogaerde

Met de inrichting van het Abdijmuseum op Domein Ten Bogaerde creëert de Gemeente Koksijde een nieuwe parel, een toeristische pleisterplek aan de kust. Door de museale opstelling van de topstukken te verplaatsen van het museum op Ten Duinen naar domein Ten Bogaerde wordt de historische weidsheid en het rijke patrimonium van de Duinenabdij in de verf gezet.

Deze krachttoer waarbij in een volgende fase het huidige museum op Ten Duinen wordt omgevormd tot een kenniscentrum, maakt de grootsheid en de invloed van de ooit zo machtige Duinenabdij opnieuw voelbaar. De inrichting van het nieuwe Abdijmuseum impliceert een hedendaags, dynamisch, state-of-the-art museaal concept en scenografisch, restauratief en architecturaal ontwerp voor de Kerkschuur en Loods Degeyter op Ten Bogaerde.

Er wordt tevens ook ingezet op de futureproof ontwikkeling van een connectie tussen de verschillende locaties/sites, zodoende deze met elkaar te verbinden. In de spreiding van kenniscentrum en museum over beide sites schuilt een eigenheid. Ook op de site van Ten Bogaerde wordt de collectie over twee gebouwen gespreid. De grote waardevolle collectie krijgt op die manier de kans enkele topstukken uit te lichten. In de loods Degeyter kadert de tentoonstelling ‘700 jaar Duinheren’ de stempel van de abdij op de geschiedenis, vervolgens wordt de kerkschuur aan de collectie omtrent Sint-Idesbald gewijd. Beide gebouwen vormen door middel van een strategische routing een complementaire geschiedenis. De collectie, plek, gebouwen, gebeurtenissen, etc. houden nauw verband met elkaar.

Het op deze manier herwaarderen van dergelijk patrimonium biedt ongeziene kansen om niet alleen de site een nieuwe betekenis te geven, maar om ook op positieve wijze bij te dragen aan de ervaringen van alle gebruikers van de site en haar ruimere omgeving.