Sterfdatum van de Z. Idesbald teruggevonden!

Idesbald, de zalig verklaarde derde abt van de Duinenabdij, is een interessante figuur. Hij vormde al het onderwerp van uiteenlopende onderzoeken, maar toch bleven er de nodige vraagtekens. Een daarvan is zijn exacte sterfdatum. Die lijkt nu opgedoken te zijn.

Het onderzoek van Idesbald

Enkele jaren geleden werd onder impuls van het Abdijmuseum een breed onderzoek uitgevoerd rond abt Idesbald. Dat bevatte onderzoek op de loden kist met de stoffelijke resten in de Potterie te Brugge. De verrassende conclusie was dat ze niet die van de derde Duinenabt konden zijn. Daarop werd het historisch onderzoek hernomen en ook dat leidde tot interessante resultaten.

Wat onbekend bleef, was wanneer Idesbald precies overleden is. Traditioneel zeggen de kronieken van de Duinenabdij dat hij in 1167 overleden is na een abbatiaat van twaalf jaar. Een laattijdige bron beweert dat hij toen slechts afgetreden is en pas in 1175 overleed, maar dat lijkt weinig betrouwbaar. Met een laatste vermelding op 22 juli 1167 en het optreden van zijn opvolger in 1168, moest Idesbald dus overleden zijn in de tweede helft van 1167.

Zoeken in het Duinenarchief

Elke abdij had wel een necrologium, een dodenboek, waarin overlijdens geregistreerd werden om jaarlijks herdacht te worden. Dat van de Duinenabdij is verloren gegaan in de woelige 16de eeuw. In het necrologium van daarna ontbreekt Idesbald. Samen met de eerste abt, Robrecht van Brugge, kwam hij misschien op een aparte heiligenkalender terecht, want intussen werden beiden als zalig of heilig beschouwd. Bronnen van de Duinenabdij zijn daarmee stilaan uitgeput voor wat Idesbald betreft.

Het necrologium van de dochterabdij

De Duinenabdij had één dochterabdij, Ter Doest in Lissewege. Haar necrologium van vóór de Beeldenstorm is wel bewaard. Het zit in de Openbare Bibliotheek van Brugge, in een volume met nog andere teksten. Het werd omstreeks 1520 gekopieerd van een ouder necrologium, dat steeds aangevuld en volgekrabbeld zal zijn. Net zoals in dit exemplaar weer in andere handen overlijdens bijgeschreven werden.

Het necrologium van Ter Doest is online raadpleegbaar via mmmonk.be (B_OB_MS395 - [Convoluut met necrologium, martyrologium, Latijnse en Franse regel van Benedictus, e.a.] | Mmmonk). We kunnen dus gemakkelijk nagaan of het wat bevat over Ten Duinen. En dat is zo. Het necrologium vermeldt - uiteraard - de drie abten van Ter Doest die ook abt van Ten Duinen geworden zijn (Haket, Salomon van Gent en Jan van Oostburg), een monnik en een prior, en … "Josbaldus abbas de dunis". Dat kan enkel ‘onze’ Idesbald zijn! De vervormde naam is misschien een transcriptiefout of een mis begrepen of overgeslagen verkorting, want het gaat om een kopie. Andere abten van Ten Duinen komen echt niet in aanmerking.

Idesbald in het necrologium van Ter Doest

Waarom is Idesbald wél, maar zijn de andere Duinenabten niet opgenomen in het necrologium van Ter Doest? Dat kan te maken hebben met het ontstaan van die abdij, met in 1175 als eerste abt Haket (De Abdij van Ter Doest | Mmmonk). Hij was nauwelijks enkele jaren eerder in de Duinenabdij ingetreden onder Walter van Dikkebusch. Haket leefde er dus toen Idesbald nog de enige Duinenabt was die ter plaatse begraven was. Toen hij naar Ter Doest gezonden werd, kan hij het overlijden van Idesbald 'meegenomen' hebben om in zijn nieuwe abdij te herdenken. En daarna fungeerde Ter Doest als een zelfstandige stichting en werden de Duinenabten niet meer opgenomen.

Als dit alles klopt, lijkt de datum van het overlijden van Idesbald overgeleverd uit de twaalfde eeuw en kan die best betrouwbaar zijn. De derde abt van Ten Duinen is in het necrologium van Ter Doest ingeschreven op 25 oktober. Een datum die perfect past binnen onze situering in een tweede jaarhelft en die tot dusver steeds aan de aandacht ontsnapt is.

Met necrologia is het soms wat oppassen. Maar met de gegevens waarover we nu beschikken, mogen we aannemen dat Idesbald na 12 jaar abbatiaat overleden is op woensdag 25 oktober 1167.