Een opmerkelijke tekening in onze expo: het Sacramentshuis van Robrecht de Clercq
Primeurs bevat onze expositie ‘Bouwen voor de eeuwigheid’ zeker. Heel wat opgegraven stukken uit het depot werden nooit eerder aan het publiek getoond. Maar ook uit het Duinenarchief komt een stuk dat beslist een primeur is: een afbeelding van een belangrijk stuk uit de abdijkerk in Koksijde, meteen de allereerste eigentijdse tekening van het kerkinterieur.
Naast de oorkonden (eigenlijk de stukken tot 1500) en de rekeningen bevat het archief van de Duinenabdij in het Brugse Grootseminarie ook stukken van vooral na 1500, de “serie B”. De beschrijving hiervan is soms uitvoerig, met volledige, doorgaans aanvaardbare transcripties, soms lapidair samengevat - en jammer genoeg niet altijd even correct.
Met een van die nummers wist de inventarisator geen weg: hij noteerde alleen “Is deze tekening een schets van een eucharistische toren of muurciborium?”, zonder enige datering: “sine anno”. Geef toe dat je daarmee nauwelijks weet wat te verwachten. Er het origineel zelf bij pakken, is dan de boodschap. En in dit geval leverde dat een spectaculair resultaat op.
Het stuk is een pentekening op perkament dat sterk geplooid was. Archivaris Céline Decottignies van het Grootseminarie heeft op ons verzoek het stuk wat gevlakt, zodat we het presentabel konden opnemen in onze tentoonstelling, maar de diepe plooien zijn nog duidelijk merkbaar. Het stuk draagt geen titel, maar stelt een renaissance-bouwwerk voor met een opschrift en de jaartallen “1565” en “XVCXL”.
Het opschrift verwijst naar het Sacrament van de eucharistie. De twee data, 1540 en 1565, stemmen overeen met de renaissancestijl waarin dit werk gezet is. Op zicht kan de datering, zo niet van de tekening, dan toch van wat voorgesteld wordt, dus al enigszins bepaald worden. Het jaartal 1540 op de tekening zit binnen het abbatiaat van Robrecht de Clercq, dat liep van 1519 tot 1557. Met 1565 zitten we in de periode van Antoon Wydoodt (1557-1566). Beide abten komen in de tentoonstelling met een aantal stukken, waarop ze zelfbewust hun wapen zetten, naar voor.
Het perkament draagt - zoals de meeste stukken uit het Duinenarchief - op de achterkant een nota, die aangeeft hoe het gerangschikt en waar het bewaard moest worden. Dat is belangrijk, want zo wordt een link gelegd naar enkele gedeeltelijke of volledige inventarissen vanaf de 17de eeuw, die door Duinheren zelf opgesteld zijn. In een ervan wordt bij deze tekening uitdrukkelijk verwezen naar “het oudt clooster vande dunen”. En dat lijkt heel waarschijnlijk, want we weten dat abt de Clercq in de Koksijdse abdijkerk een Sacramentshuis – waarin de gewijde hosties werden bewaard – oprichtte, dat al tijdens de Beeldenstorm van 1566 grotendeels vernield werd.
Met dat alles hebben we hier dus een unieke afbeelding voor ons liggen: een monumentaal onderdeel van het interieur van de abdijkerk uit het midden van de 16de eeuw, wellicht het Sacramentshuis van abt de Clercq. Meteen de eerste eigentijdse afbeelding van een element van het interieur van de grote abdijkerk.
Het is bekend dat heel wat sacramentshuizen tijdens de Beeldenstorm bewust vernield zijn, omwille van de afkeer die het sacrament van de eucharistie bij de protestanten opriep. Prof. Anne-Laure Van Bruaene en dr. Ruben Suykerbuyk (beiden UGent) hebben recent in diverse publicaties hieraan aandacht geschonken. Het Abdijmuseum betrekt het stuk nu samen met de onderzoekers aan de UGent in een vervolgonderzoek . Wordt dus beslist nog vervolgd!
Alles over de expo en ons randprogramma kom je ook op deze website te weten.
Nieuwsbrief
