Eind vorig jaar stelden we de Virtual Reality (=VR) ‘Ten Duinen@1490’ voor. Het was een spannend moment. We waren allen benieuwd naar de reacties op het eindresultaat na ongeveer 16 maand intens sleutelen van idee, over verdere uitwerking, financiering tot realisatie van de VR-ervaring.

De positieve reacties van de eerste weken gaven allen die er bij betrokken waren een gevoel van opluchting, tevredenheid en trots. In de aanloop werden er ook een aantal intrigerende vragen gesteld, waar onder ‘Is Virtual Reality de toekomst voor erfgoed?’

Het is een goede vraag. Jammer genoeg moeten we het antwoord vandaag schuldig blijven. De tijd zal dit wel uitwijzen. Met zekerheid kunnen we wel zeggen dat de techniek van VR de voorbije jaren meer en meer toegankelijk is geworden. Daarom mogen we ons de komende jaren in de erfgoedsector aan meer en meer VR-toepassingen verwachten.  

Die evolutie is mogelijk door de toenemende technische prestaties van de nieuwe generatie computers. Nieuwe desktop pc’s, maar ook de mobiele toestellen, krijgen bij iedere nieuwe versie betere grafische kaarten. Een evolutie die de weg voor VR-toepassingen naar het brede publiek toe heeft geëffend.

Voorbeelden van Virtual Reality-toepassingen

Wat VR uitzonderlijk maakt, is de beleving. Niet verwonderlijk dat attractieparken de belevingswaarde willen opvoeren door een nieuwe laag toe te voegen aan hun meest opwindende attracties, nl. een schijnwerkelijkheid. VR vormt dan ook een ideale tool voor het marketen van hotels, reisbestemmingen… En ook de erfgoedsector volgt. VR maakt door de sterke beleving het vaak fragmentarisch bewaarde erfgoed concreter, waardoor ook het Abdijmuseum koos voor een VR-ervaring.  VR wordt al vele jaren voor specifieke toepassingen gebruikt. Denk maar aan de vluchtsimulators waarop piloten worden opgeleid of hoe in nagemaakte situaties bijzondere militaire eenheden worden getraind. De bouwnijverheid verkent de mogelijkheden van VR. Na de 3D-modellen van vorig decennium was het een kleine stap om projecten binnen VR te ontwerpen of te testen. Ook de nieuwsmedia laten zich niet onbetuigd. In de gezondheidszorg wordt het gebruikt bij het behandelen van mentale aandoeningen. De mogelijkheden van de volgende stap,  ‘augmented reality’ op vlak van medische opleidingen doen je versteld staan.  

Overtuigingskracht van de zintuigelijke waarnemingEen aantal grote musea heeft ook met de nieuwe digitale technieken geëxperimenteerd. Dit leidde tot verrassende projecten zoals de bevreemdende VR-ervaring ‘Dreams of Dali’, (Dali-Museum Florida), waarbij je door Dali’s schilderij ‘De archeologische herinnering aan het ‘Angelus’ van Millet’ uit 1933 wandelt. De mogelijkheden lijken eindeloos en wordt een virtueel museumbezoek het museum van de toekomst is een vraag die leeft binnen de erfgoedsector.    

De troef van de VR-technologie is de zintuigelijke waarneming en de sterke gelijkenis ervan met de waarnemingen in ons dagelijks leven. Erfgoedsites waarvan de gebouwen slechts gedeeltelijk meer bewaard zijn, zoals bij de Duinenabdij te Koksijde, biedt deze techniek bezoekers de kans om op of nabij de historische site, het monument op een indringende manier te beleven. Virtueel tijdreizen maakt het mogelijk de huidige interpretatie van het verleden te beleven. Het contrast met de oude schaalmodellen, diorama’s en reconstructietekeningen is immens!

Immersieve VR-projecten ter inspiratie

Een aantal projecten uit 2014 en 2015 illustreerde de toenemende mogelijkheden binnen VR, zoals het project Bretez (F), de ‘Gouden Eeuw’ (NL) en de VR-Experience in het Brugse Historium. Projecten die de keuze van een bijzonder immersieve VR-beleving voor het Abdijmuseum hielpen bepalen.

Het project Bretez is een getrouwe reconstructie van de Parijse wijk Grand Châtelet tijdens de achttiende eeuw op basis van historische afbeeldingen en doorgedreven onderzoek. Bijzonder aan dit project zijn de geluiden, de klanken die de straten in de 18de eeuw vulden. Hetzelfde jaar ontwikkelde het Westfries Museum (Hoorn, NL) in samenwerking met Oculus een virtuele wandeling doorheen de havenstad Hoorn ca 1650. Het volledige project nam ongeveer twee en een half jaar in beslag en werd meegefinancierd met crowdfunding. De eerste VR binnen de museumsector was een feit. Vanaf december 2014 kan men in Hoorn virtueel naar de Gouden Eeuw reizen en de stad herontdekken.

“Ten Duinen@1490”

Een jaar later, in 2015, bracht het belevingscentrum Historium uit Brugge het 15de-eeuwse Brugge terug tot leven. Vernieuwend was hoe ze ernaar streefden om de VR-ervaring ook naar buiten te brengen door het gebruik van Cardboard-brillen. De bezoeker kan hiermee terugkijken in de tijd, naar de gebouwen zoals ze er in de 15de eeuw hebben uitgezien.

Ons doel was de virtuele tijdreiziger de kans te geven om een deel van de abdijgebouwen te ontdekken zoals ze er aan het eind van de 15de eeuw hebben uitgezien. Het is een sterke, overweldigende ervaring. De beelden helpen bezoekers om de ruimten zoals het voorportaal, de kerk, de lekenbroedersstraat, de voorraadkamer en de leefruimte van de abt in het abtskwartier voor te stellen. De VR is daarmee een belangrijk hulpmiddel, een bijzondere tool die de resterende ruïnes of het erfgoed helpt te duiden. De beleving wordt een middel tot verdere ontsluiting van de resterende sporen. VR biedt de mogelijkheid om moeilijk leesbare beschrijvingen van de vroegere stad, de aanwezige architectuur en het dagelijkse leven concreet te maken.  Voor het Abdijmuseum viel de keuze op een combinatie van verschillende elementen uit de genoemde projecten. ‘Ten Duinen@1490’ is een volledig immersieve VR-ervaring. Het gebruik van VR-brillen biedt de mogelijkheid tot interactie. De HTC VIVE-brillen zijn voorzien van bewegingscontrollers en basisstations waardoor je je handen te zien krijgt en je stukken kan vastnemen of bladeren door een van de luxueuze Crabbe-banden. Volledig nieuw is de artificiële intelligentie binnen de VR. Binnen de museumwereld is dit een Europese primeur! De gebruiker bepaalt in twee scenes zelf welke informatie hij te horen krijgt.

VR, een waardevolle tool voor de erfgoedsector

Misschien is VR de toekomst voor ons erfgoed. Alleen is het nu nog te vroeg om daarop een antwoord te geven. Vast staat dat Virtual Reality een krachtige tool is die het mogelijk maakt om bezoekers zelf de oorspronkelijke gebouwen en hun functies te laten ontdekken. Bezoekers zien met eigen ogen de abdijgebouwen, beleven en ervaren op hun eigen manier de historische omgeving. Hoe krachtiger die ervaring en de link met het nog resterende erfgoed is, hoe meer het kan bijdragen tot de waardering van het erfgoed. Waardering die kan leiden tot een grotere betrokkenheid, een opwaardering, nieuwsgierigheid en de bereidheid om te blijven investeren in onderzoek en de ontsluiting van de resultaten op een laagdrempelige manier. Is dat niet wat we als museummedewerkers willen?